Như chúng ta biết SARS-CoV-2, vi rút gây bệnh coronavirus 19 (COVID-19). Nó đã lây lan nhanh chóng trên khắp thế giới từ 2019. Hơn 200 triệu người đã nhiễm virus, và nó đã làm cho hơn 4.5 triệu người chết trên toàn thế giới tính tới hiện tại.
Các nhà nghiên cứu đã làm việc suốt ngày đêm để phát triển vắc-xin hiệu quả. Và chúng ta bắt đầu nhận được vào tháng 12 năm 2020.
Bài viết này xem xét các loại vắc xin COVID-19, cách hoạt động, độ an toàn của chúng và cách tiêm.
Những loại vắc xin nào đã được phê duyệt?
Các loại vắc xin khác nhau hiện có sẵn ở nhiều quốc gia. Tại Mỹ, vắc xin cần được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) phê duyệt.
Đầu tiên, chúng cần phải trải qua ba giai đoạn kiểm tra để chứng minh rằng chúng an toàn và hiệu quả. Giai đoạn cuối cùng, giai đoạn 3, có hàng chục nghìn người tham gia.
Tại thời điểm này, hai loại vắc xin đã được FDA chấp thuận để sử dụng ở Mỹ:
- Vắc xin Pfizer-BioNTech COVID-19
- Vắc xin Moderna COVID-19
– Vắc xin Pfizer-BioNTech, được phát triển ở Đức, đã nhận được sự chấp thuận của FDA dưới hình thức cấp phép sử dụng khẩn cấp vào ngày 11 tháng 12 năm 2020.
Trong một thử nghiệm giai đoạn 3 với hơn 43.000 người, được tiêm hai liều vắc-xin, cách nhau 21 ngày. Kết quả cho thấy vắc-xin này có hiệu quả bảo vệ chống lại COVID-19 là 95%.
– Vắc xin Moderna, được phát triển ở Cambridge, MA, đã nhận được sự chấp thuận để sử dụng khẩn cấp ở Mỹ vào ngày 18 tháng 12. Trong một thử nghiệm giai đoạn 3, 30.000 tình nguyện viên đã nhận được giả dược hoặc hai liều vắc-xin, cách nhau 28 ngày. Kết quả chỉ ra rằng vắc xin này có hiệu quả 94%.
Các loại vắc xin khác
Các loại vắc xin khác đã được chấp thuận sử dụng ở các quốc gia khác nhau bao gồm:
- Oxford AstraZeneca, ở Vương quốc Anh
- Coronavac, được phát triển bởi Sinovac, ở Trung Quốc
- Sputnik V, ở Nga
- Covaxin, được phát triển bởi Bharat Biotech, ở Ấn Độ
Trong khi đó, vắc xin Novavax hiện đang trải qua các thử nghiệm giai đoạn 3, cũng như vắc xin COVID-19 của Janssen. Cả hai đều được phát triển bởi các công ty có trụ sở tại Mỹ.
Vắc xin có an toàn không?
Một loại vắc xin cần phải trải qua một số giai đoạn thử nghiệm trước khi nhà sản xuất có thể nộp đơn xin phê duyệt từ cơ quan y tế của quốc gia. Tại Mỹ, FDA chấp thuận điều này, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) cũng hoạt động để đảm bảo an toàn công cộng.
Các thử nghiệm vắc xin liên quan đến số lượng người ngày càng lớn. Giai đoạn cuối, giai đoạn 3, bao gồm hàng chục nghìn người tham gia.
Trong ngắn hạn, một người đã tiêm vắc-xin COVID-19 có thể gặp các triệu chứng giống như cúm và các tác dụng phụ khác, bao gồm:
- Đau ở chỗ tiêm
- Sưng tấy ở chỗ tiêm
- Mệt mỏi
- Đau đầu và đau cơ
- Sốt
Các tác dụng phụ có thể tồi tệ hơn sau liều thứ hai của vắc-xin vì phản ứng miễn dịch của cơ thể sẽ được tăng cường.
Điều cần thiết là nhận vắc-xin từ một chuyên gia chăm sóc sức khỏe được cấp phép và làm theo mọi hướng dẫn, kể cả tiêm liều thứ hai. Một người có tiêm ngừa tại cơ sở y tế địa phương, bệnh viện, phòng khám hoặc nhà thuốc.
Bất kỳ ai có tiền sử dị ứng với vắc-xin hoặc các loại thuốc tiêm khác nên nói với nhân viên y tế trước khi họ tiêm vắc-xin. Bất kỳ ai có phản ứng dị ứng sau khi tiêm chủng đều phải được chăm sóc khẩn cấp.
Các loại vắc xin COVID-19
Các nhà nghiên cứu đã sử dụng nhiều cách tiếp cận khác nhau để phát triển vắc-xin bảo vệ chống lại COVID-19. Do đó, họ đã phát triển các loại vắc xin khác nhau, bao gồm:
- Vắc xin cho toàn bộ vi rút
- Vắc xin tiểu đơn vị protein tái tổ hợp
- Vắc-xin vectơ thiếu khả năng tái tạo
- Vắc xin axit nucleic
Chúng ta sẽ cùng khám phá các loại này chi tiết hơn sau đây:
Vắc xin ngừa toàn bộ vi-rút
Còn được gọi là vắc xin vi rút “bất hoạt” hoặc “làm suy yếu”, loại này chứa các dạng vi rút đã chết hoặc bất hoạt.
Những loại vắc xin này không thể gây nhiễm trùng vì chúng không chứa vi rút sống.
Loại vắc xin COVID-19 do Sinovac, Bharat Biotec và Viện Sản phẩm sinh học Vũ Hán sản xuất thuộc loại này.
Vắc xin tiểu đơn vị protein tái tổ hợp
Loại vắc-xin này kích hoạt phản ứng miễn dịch mạnh mẽ đối với phần quan trọng của vi-rút. Nó không thể gây nhiễm trùng vì nó không chứa mầm bệnh sống, chẳng hạn như vi rút.
Các nhà nghiên cứu đang điều tra xem liệu họ có thể tạo ra một loại vắc-xin tiểu đơn vị protein tái tổ hợp nhắm vào một nguồn protein, được gọi là protein đột biến. Mà coronavirus mới sử dụng để bám vào và lây nhiễm các tế bào hay không.
Novavax là một trong những công ty áp dụng phương pháp này, sử dụng công nghệ hạt nano.
Vắc-xin vectơ thiếu khả năng tái tạo
Loại này hoạt động như một nền tảng để mang các gen mà cơ thể có thể biểu hiện để cung cấp khả năng miễn dịch.
Vắc xin AstraZeneca, được chấp thuận ở một số quốc gia, là vắc xin vectơ không có khả năng sao chép. Nó sử dụng một loại virus là adenovirus suy yếu, vô hại gây ra cảm lạnh thông thường ở tinh tinh để kích thích phản ứng miễn dịch.
Sau đó, các nhà khoa học đã thay đổi loại virus để nó phù hợp để sử dụng trên người. Trong các loại vắc-xin khác, loại vi-rút này đã tạo ra một phản ứng miễn dịch mạnh một cách an toàn.
Vào tháng 7 năm 2020, vắc-xin Ebola thuộc loại này đã nhận được sự chấp thuận và nó có thể cung cấp cơ sở cho các vắc-xin COVID-19 tiếp theo.
Vắc xin axit nucleic
Loại này còn được gọi là vắc xin dựa trên mRNA. Tiêm phòng liên quan đến việc tiêm vật liệu di truyền gọi là mRNA vào các tế bào vật chủ sống.
Mỗi loại vắc xin này được thiết kế để nhắm vào một mầm bệnh cụ thể. Trong vắc xin COVID-19, mRNA chứa các hướng dẫn để tạo ra protein tăng đột biến coronavirus. Vắc xin cung cấp thông tin này cho hệ thống miễn dịch, và kết quả là cơ thể sản xuất kháng thể để chống lại vi rút.
Pfizer, BioNTech và Moderna đã phát triển loại vắc xin này. Vắc xin Pfizer-BioNTech và Moderna đã có sẵn ở Mỹ.
Vắc xin hoạt động như thế nào?
Vắc xin kích thích hệ thống miễn dịch tạo ra các kháng thể để bảo vệ chống lại các bệnh cụ thể. Nói cách khác – chúng làm cho hệ thống miễn dịch hoạt động như thể cơ thể đã mắc bệnh này.
Vắc xin làm được điều này mà không làm cho người tiêm bị bệnh.
Sau khi tiêm chủng, người đó phát triển khả năng miễn dịch đối với bệnh. Cơ thể của họ có thể chống lại nhiễm trùng nếu tiếp xúc với mầm bệnh, chẳng hạn như coronavirus mới.
Một loại vắc-xin hiệu quả sẽ kích thích hệ thống miễn dịch mà không khiến nó hoạt động quá mức. Phát triển một loại vắc-xin hoạt động mà không gây ra các tác dụng phụ không mong muốn là mục tiêu của các nhà nghiên cứu.
Vắc xin cũng cần an toàn cho tất cả mọi người, kể cả người bị dị ứng, trẻ nhỏ, người đang mang thai hoặc đang cho con bú, người lớn tuổi và những người có tình trạng sức khỏe tiềm ẩn.
Phòng ngừa nhiễm bệnh
Trong khi chờ đợi vắc xin, mọi người cần thực hiện các bước khác để bảo vệ mình và những người khác khỏi COVID-19.
CDC khuyến nghị các cách sau đây để giảm nguy cơ lây nhiễm:
- Che mặt, đeo khẩu trang ở nơi công cộng
- Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước nóng.
- Sử dụng chất khử trùng tay, có ít nhất 60% cồn, khi không thể rửa tay
- Khi hắt hơi hoặc ho nên che chắn bằng khăn giấy, loại bỏ nó ngay lập tức và rửa tay
- Tránh chạm vào mặt
- Thường xuyên làm sạch và khử trùng các bề mặt mà mọi người thường xuyên chạm vào, chẳng hạn như tay nắm cửa
- Hạn chế hoặc tránh bắt tay
- Ở nhà và tránh xa những người khác nếu bị ốm
- Giữ khoảng cách với những người không ở chung nhà ít nhất 2m
- Tránh đám đông bất cứ khi nào có thể
- Tránh những nơi thông gió kém bất cứ khi nào có thể
- Đề phòng bất kỳ triệu chứng nào, đặc biệt sốt cao và ho
Nếu một người bị COVID-19 dạng nhẹ hoặc không có triệu chứng, điều quan trọng vẫn là hạn chế tiếp xúc với những người khác. Đặc biệt là người lớn tuổi và những người có hệ miễn dịch kém.
Duy trì một chế độ ăn uống cân bằng, luôn vận động và chọn lựa các hoạt động lành mạnh khác để giúp bạn chống lại virus.
Bài viết với một số dữ liệu từ tháng 1. 2021. Có thể không đúng với thời điểm đăng bài.
Theo Medicalnewstoday
